Nüfus piramitleri, bir ülkenin veya herhangi bir bölgenin nüfusunun yaş ve cinsiyet açısından incelenmesini sağlayan çizimlerdir. Dünyada bu tür grafiklerin ortaya çıktığı dönemde ülkelerin yapısı genel olarak üçgen şeklinde gösterildiğinden nüfus piramidi olarak adlandırılıyordu. Sonraki süreçte tüm ülkelerde yaşayan insanların yaş yapısı değiştiği için farklı formatlarda grafikler de oluşturuldu. Ülke nüfusunun yaşa göre cinsiyet dağılımını çeşitli şekillerde sunmak mümkün olsa da toplumun yapısını en detaylı şekilde ortaya koyan en yaygın kullanılan yöntem piramittir. Nüfus piramidi hazırlanırken genellikle erkek sayısı solda, kadın sayısı ise sağda verilir. Yaşayan insan sayısı, sahip oldukları miktara veya orana göre grafiklendirilir. Yaş grupları en küçükten başlayarak aşağıdan yukarıya doğru sıralanmıştır.
Nüfus Piramitlerinin Özellikleri
Nüfus piramidinin sağladığı verilerle belli bir bölgede yaşayan toplum hakkında gerçekçi yorumlar yapılabilmektedir. Nüfus piramitleri ülkede yaşayan bireylerin özelliklerine ve gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak farklı özellikler göstermektedir. Dolayısıyla oldukça dinamik ve değişken bir konu olan nüfusa ilişkin verileri içeren piramitleri ülke örnekleri için kalıcı bir model olarak düşünmek yanlış olur. Herhangi bir bölgenin demografik yapısına ilişkin verilere bakarak o bölgenin nüfus piramidine ulaşabiliriz. Genel olarak geniş bir grafik tabanı; Hızlı nüfus artışı ve doğumla ilgilidir. Tabanı aşırı dar olan parseller nüfusun istikrara kavuştuğunu, çok dar tabanlı olanlar ise nüfusun azaldığını göstermektedir. Yaş piramidine baktığımızda ülke hakkında doğrudan veya dolaylı olarak bilgi sahibi olabiliriz: Toplam nüfus miktarı, Yaş gruplarına göre dağılım, Bağımlı nüfus oranı, Cinsiyet yapısı, Nüfus artış hızı, Doğum oranı, Gelişmişlik düzeyi, Ortalama yaşam süresi. Yaş ve cinsiyet yapısını aynı zamanda öğrendiğimiz piramitlerden toplumun sosyo-ekonomik geçmişi hakkında da bilgi alabiliyoruz.
Nüfus Piramitlerinde Cinsiyet ve Yaş Dağılımları
Nüfus piramitlerinde yaş grupları genellikle 0-14 yaş arası çocuklar, 15-64 yaş arası yetişkinler ve 65 yaş üstü yaşlılar olarak kabul edilir. Yaş gruplarına göre sınıflandırma, ülkenin gelişmişlik düzeyi hakkında bilgi sağlar. Doğum oranının yüksek olduğu bölgede çocuk ve genç sayısı fazla, yaşlı sayısı ise azdır. Bu durumda çalışmayan kişi sayısı fazladır. Bu ülkeler henüz gelişmemiş bölgelerdir. Yeni doğan nüfusunun yüksek olması hem ailenin hem de ülkenin kalkınmasını olumsuz etkiliyor. Gelişmiş ülkelerde işçi sayısı fazla olduğundan doğum oranı düşük, bağımlı nüfus da azdır. Nüfusun yaş yapısını belirleyen başlıca nedenler şunlardır: Doğum oranı, Savaşlar, Göçler, Salgın hastalıklar. Dünya ülkelerinin yaş piramitleri incelendiğinde üç farklı bölge türünden bahsetmek mümkündür. Birincisi doğum artışının, ölüm oranlarının hızlı olduğu, genç nüfus sayısının fazla olduğu yerlerdir. Afrika ülkeleri de bu gruba dahildir. İkincisi nüfus artış hızının durduğu ya da durma noktasına geldiği alanlardır. Gelişmekte olan ülkeler bu gruba dahildir. Üçüncü bölge doğurganlık hızı düşmeye başlayan bölgedir. Sanayileşmesini tamamlamış ülkeler bu bölgededir. toplumun; Nüfusun kadın ve erkek olarak dağılımına nüfusun cinsiyet yapısı denir. Birçok ülkede iki cinsin sayısı hemen hemen aynıdır.
Nüfus Piramidi Türleri
Beş tür nüfus piramidi vardır. Nüfus piramitleri ulusal yaş özelliklerini karşılaştırmak için yararlı grafiklerdir. Doğum kontrolüne sahip olup olmadıklarını ortaya çıkarır. Ülkenin veya bölgenin gelecekteki eğilimlerini tahmin etmeye yardımcı olur. Coğrafya bilimciler nüfus piramitlerini beşe ayırıyor. Bunları aşağıda listeledik.
Düzenli Üçgen Nüfus Piramidi
Gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramidini tanımlar, ikizkenar üçgen şeklindedir. Grafiğe baktığımızda taban geniş gösterildiği için doğum oranının yüksek, tavan dar olduğu için ölüm oranının düşük olduğunu anlayabiliriz. Bu özelliğe sahip ülkelerde nüfus hızla artmaktadır. Bolivya, Hindistan ve Filipinler bu piramidin bulunduğu ülkelerdir.
İçbükey Kenarlı Üçgen Şeklindeki Nüfus Piramidi
Yaşam beklentisinin kısa olduğu az gelişmiş ülkelerin piramidini gösterir. Nüfus piramidinin tabanının çok geniş olması doğum oranının çok yüksek olduğu şeklinde yorumlanıyor. Piramidin üst kısma doğru daralması yaşlı nüfusun az, ölüm oranının yüksek olduğunu gösteriyor.
Arı Kovanı Şeklindeki Nüfus Piramidi
Bu tür piramit doğum oranlarının düşük olduğu ülkelere aittir. Piramidin tabanının dar olması nedeniyle doğum oranının düşük olduğunu açıklıyor. Nüfus artış hızı düşük, yaşlı nüfus oranı yüksektir. İsveç, İngiltere ve Almanya bu türün en güzel örnekleridir.
Çan Şeklindeki Nüfus Piramidi
Çan şeklindeki piramit, düşük doğum ve ölüm oranlarının ardından doğum sayısındaki artışı gösteriyor. Daha sonra yeni doğanların sayısı arttıkça piramidin tabanı genişlemeye başladı. Yaş piramidinin geniş üst kısmı yaşlı nüfusun yoğunluğundan kaynaklanmaktadır. Kanada ve ABD gibi gelişmiş ülkeler bu piramidin örnekleridir.
Asimetrik Nüfus Piramidi
Doğurganlık oranında asimetrik nüfus piramidi dikkat çekiyor. Doğum ve ölüm sayılarının hızla azaldığı bölgeleri gösteriyor. Bu düşüş ülkenin refah seviyesinin yükselmeye başladığını gösteriyor. Bangladeş, Çin ve Brezilya bu piramitte yer alan ülkelerdir.
Nüfus Piramidi Yorumu
“Nüfus piramidi nedir?” Sorudan sonra dikkat edilmesi gereken ilk konu yorumlama kısmıdır. Nüfus piramidinin görünümü dikkate alınarak ülkenin kalkınmasına ilişkin tahminlerde bulunulabilir. Çizim sayesinde o yerin demografik özellikleri hakkında bilgi edinilebilir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda ülkenin gelişmiş mi yoksa az gelişmiş mi olduğu sonucuna varılabilir. Ekonomik kalkınmanın düzeyi doğal ya da beşeri nedenlere bağlı olabilir. Ülkelerin fiziki çevreleri gelişmişlik düzeylerinde önemli bir yere sahiptir. İnsan faktörleri, insanların etki sahibi olduğu alanları kapsamaktadır. Tüm bu faktörleri doğru kullanan ülkeler gelişmiş ülkeler arasında yer almaktadır.
Gelişmiş ülkeler
Gelişmiş ekonomi aşamasına ulaşmış yerlerde piramidin tabanı dar ve nüfus artış hızı yavaştır. Ortak özellikleri genel olarak şöyle sıralanıyor: Gelir dağılımında dengeyi gözetir. Kişi başına düşen milli gelir yüksektir. Hammaddeyi yurt dışından alıyor. Bitmiş ürünler satıyor. Hizmet sektöründe istihdam yüksektir. Eğitim alanında gayet iyi. Sağlık sektörü gelişmiştir. Göç alıyor. Nitelikli çalışan sayısı çoğunluktadır. Yoğun tarımla uğraşmaktadır. Bir bölgenin gelişmişliği, gayri safi milli gelir demektir. Yüksek üretiminin yanı sıra, insani gelişme endeksine de bağlıdır. Gelişmiş ülkeler vatandaşlarına eğitim, sağlık, beslenme, özgürlük gibi konularda eşitlik sağlıyor. Az gelişmiş ülkeler Az gelişmiş ülkelerde piramidin tabanı geniştir. Bunun nedeni doğum ve ölüm sayılarının fazla olmasıdır. Bu nedenle nüfus artış hızı da yavaştır. Özellikleri şöyle sıralanıyor: Gelir eşitsizliği var. Kişi başına düşen gelir düşüktür. Hammadde ihraç ediyor. Kadınların statüsü düşüktür. Büyük kırsal topluluklar hakimdir. Altyapı eksikliği var. Çocuk fazlalığı ve gelir yetersizliğinden dolayı çok sayıda çocuk işçi bulunmaktadır. Bitmiş mallar, yiyecek ve giysiler satın alır. .Eğitim ve sağlık hizmetlerinde yetersizdir. Göçü teşvik eder. Kapsamlı tarımla uğraşmaktadır. Gelir eşitsizliği aynı zamanda bireylerin birçok insan hakkının kaybına da neden olmaktadır. Dengeli ilerleme ülkenin konumunu değiştirecektir. Ülkelerin kalkınma sürecine bağlı olarak ortaya çıkan bu durum zamanla değişebilmektedir. Savaş, göç, salgın vb. bu nedenler bölgenin gerilemesine neden olurken, doğum oranlarının azalması ve eğitim sektörünün iyileşmesi bölgenin atılım yapmasını sağlıyor.
Nüfus yoğunluğu
Nüfus yoğunluğu, belirli bir yerdeki insan sayısı ile o bölgenin yüzölçümü arasındaki ilişkiyi yansıtır. Sınır genişlemeden o bölgedeki insan sayısının artması yoğunluğun artmasına neden oluyor. Ülkede yaşayan nüfusun dağılımının bilinmesi ekonomik ve sosyal analiz ve uygulamalar açısından önemlidir. Nüfus yoğunluğu “Aritmetik, Fizyolojik ve Tarımsal” olmak üzere üç şekilde sınıflandırılmaktadır. Toplam nüfusun yüzey alanına bölünmesiyle elde edilen sayı aritmetik yoğunluktur. Nüfusun tarım alanına bölünmesiyle elde edilen sonuca fizyolojik yoğunluk, tarım alanına bölünmesiyle bulunan değere ise tarımsal yoğunluk adı verilmektedir. İçeriğimizi beğendiyseniz Gerçek Nüfus Artışı Nedir? Nasıl hesaplanır? Ayrıca yazımızı da beğenebilirsiniz!
Bir yanıt bırakın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.