Hedonizm Ne Demek? Hedonizm Temsilcileri Kimlerdir?

Günümüze kadar pek çok farklı düşünceyi ifade eden ve savunan felsefi düşünceler filozoflar tarafından üretilmiştir. Bu üretimin sonucunda insanlık yeni fikirleri bir hareket haline gelene kadar hayatına entegre ederek yaşamıştır. Edebiyattan sanata birçok noktada hayatımızı etkileyen bu felsefi düşüncelerin bazılarına hepimiz oldukça aşinayız. Örneğin gerçekçilik mizahtan sanata kadar pek çok biçimde ortaya çıkmış ve fikirlerimizi etkilemiştir. Ancak çok sık konuşulmayan ama yine de oldukça ilgi çekici olan felsefi düşünceler de vardır. Bunlardan biri hedonizmdir. Bu yazımızda sizlere “Hedonizm ne demektir?” diye soracağız. sorusunu cevaplayarak sizlere bu son derece ilginç felsefe hakkında bilgi vereceğiz.

Hedonizm Nedir?

Hazcılığın ne anlama geldiği sorusuna cevap vermek mümkün: Hazzı mutlak en iyi şey olarak tanımlayan felsefi düşünce. Bir kavramı anlamanın yolu, kavramı ifade etmek için kullandığımız kelime veya kelimelerin anlamına bakmakla başlar. Dolayısıyla öncelikle hedonizm sözcüğünü ele alırsak kavramın Yunanca “zevk” anlamına gelen “hedone” sözcüğünden geldiğini bilmeliyiz. Hedonizm, dünyadan keyif alma öğretisine dayanan felsefi bir düşüncedir. Bu düşünceye göre insan, zevkin kesinlikle en iyi şey olduğunu kabul etmelidir. Yani eylemlerini maksimum zevk alacak şekilde planlamalı ve sürekli olarak keyif aldığı şeylere odaklanmalıdır.

Hedonist kime denir?

Hedonist olarak adlandırılan kişilerde her türlü zevki tatma içgüdüsü vardır. Dilimizde hedonizm olarak bilinen hedonizmi uygulayan kişilere de hedonist diyebiliriz. Hedonistlere göre eğer yaptığımız eylemler bize zevk veriyorsa o zaman yaptığımız doğrudur. Yani aldığımız zevk ile yaptığımız işin doğruluğu birbiriyle doğru orantılıdır. Eğer eylem kişiye keyif vermiyorsa bir an önce durdurulmalıdır. Bu noktada hedonist insanların bazı ortak özelliklere sahip olduğunu söyleyebiliriz. İleride bahsedeceğimiz ortak özelliklerden bazıları şunlardır: Her türlü zevki tatma arzusu taşırlar. Önlerine çıkacak engellerden hoşlanmazlar. Bencil ve benmerkezci bir kişiliğe sahiptirler. Kendi zevkleri ön planda olduğundan en çok bunları düşünürler. Karşılarına çıkacak engellerden hoşlanmadıkları için kural ve kısıtlamalardan hoşlanmazlar. Kendi zevklerine ulaşmak için başkalarını kullanabilirler. Bu özellikleri ortak sayabiliriz ancak zamanla hedonizme dair farklı fikirler gelişmiş ve insanlar kendilerine özel bir hedonizm geliştirmişlerdir. hayatta kalmayı başardı. Yani ortak dediğimiz özelliklerin mutlaka her hedonistte bulunduğunu söylemek yanlış olur. Daha iyi anlamak için hedonizmin türlerine bakabilir ve ne gibi farklı düşünce türlerinin oluştuğunu görebiliriz.

Hedonizm Türleri

Hedonizmi daha net tanımlayabilmek için türlerine indirgemek iyi olacaktır. Şu ana kadar hedonizmin anlatımına baktığınızda hedonist insanlar hakkında kafanızda belli bir imaj oluşmuş olabilir. Çizilen görüntü çok yanlış olmasa da gerçekçi olmayacaktır. Çünkü yukarıda da söylediğimiz gibi hedonizm farklı şekillerde tanımlanan bir kavramdır. Farklı şekillerde tanımlanmasının nedeni, bir şeyden aldığımız haz konusunda hepimizin farklı hissetmesidir. Hedonizm türlerini anlatırken farklı hissetme konusunu daha iyi anlayacaksınız. Hedonizmin türleri şu şekilde sıralanabilir:

Güzel Hedonizm

Niceliksel hedonistler, adından da anlaşılacağı gibi, aldıkları haz miktarına önem verirler. Yani aldıkları hazzın miktarı, yoğunluğu, süresi gibi konularla ilgilenirler. Bu nedenle başkaları tarafından ahlak dışı zevklere daha fazla değer vermekle suçlanırlar.

Nitel Hedonizmi

Niteliksel hedonistler, adından da anlaşılacağı üzere aldıkları hazzın kalitesine önem verirler. Bu tür kişiler için aldıkları hazzın niteliği aldıkları haz üzerinde oldukça etkilidir. Burada kalitenin nasıl ifade edildiği önem kazanmaktadır. Niteliksel hedonistler, doğası gereği keyfi ve geçici olan zevklerle ilgilendikleri için sıklıkla eleştiriliyor.

Normatif Hedonizm

Normatif hedonistlere göre insanların tek bir motivasyonu olmalıdır. Bu temel motivasyon da hazlardır. Geriye kalan her şey damak tadına göre şekillendirilmelidir.

Motivasyonel Hedonizm

Normatif hedonistlerin aksine motivasyonel hedonistler, insanların her eylemindeki motivasyonlarının zevkler ve acılar olduğunu söylerler.

Egoist Hedonizm

Egoist hedonistler, insanların karar verirken önemsemesi gereken tek şeyin kendi zevkleri olduğunu söylüyorlar.

Fedakar Hedonizm

Fedakar hedonistler ise yaptığımız şeylerin ve aldığımız kararların ahlaki değerinin, bunların tüm insanlık için zevk yaratıp yaratmadığına göre belirlenebileceğini savunuyorlar. Bu türler arasında net bir ayrım olduğunu söyleyemeyiz. Kendini yukarıda belirtilen türlerden birine ait gören kişiler arasında bile yeni farklılıklar bulmak mümkündür. Hazcılık haz temelli bir kavram olduğundan kişisel tanımlamalar bu şekilde oluşturulabilmektedir. Anlaşılması gereken nokta, hedonizmin sadece sapkınlık veya ahlak dışı zevklerle ilişkilendirilmediğidir. İnsanlar ormanda sessiz bir yürüyüşün keyfini çıkarıyor ya da dinledikleri müzik nedeniyle tüyleri diken diken oluyor olabilir.

Hedonizm örnekleri

Hedonizme dair duyduğumuz en tipik hikaye hiç şüphesiz Pompeii halkının hikayesidir. Hedonizmin örneklerini araştırdığımızda genellikle Pompeii ile ilgili bilgilere rastlarız. Pompeii kadar ünlü olmasa da İncil'de Pompeii ile aynı kaderi paylaşan Sodom ve Gomorra şehirleri de hedonizmin güzel bir örneği olabilir. Yani tarihten edebiyata pek çok farklı şekilde hedonizmin örneklerine rastlayabiliyoruz. Konsepti anlamaya yardımcı olacak uydurma hikayeler bile var.

Pompeii halkı

Belki de en bilineni Pompeii şehri ve halkı bugün hala anlatılmaktadır. Aslında pek çok Roma İmparatoru hedonist olarak tanımlanmasa da hedonist özellikler göstermektedir. İmparator Caligula bunun en güzel örneğidir. Pompeii'de yaşanan felaketi hemen hemen hepimiz biliyoruz. Bazılarına göre bu felaketin orada yaşanmasının nedeni hedonist insanlardı. Pompei halkı bir ticaret şehri olduğundan zamanla çok zengin olmuş ve halkın çoğunluğunun zengin olduğu bir topluluk haline gelmişlerdir. Yaşamsal ihtiyaçlarını zenginlikle karşılayan insanlar, hayattan keyif alabilmek için zevklerini tatmin etmeye yönelmişlerdir. Rivayete göre Pompei'nin zenginleri yemeklerini yermiş ama bu zevkten uzun süre mahrum kalmamak ve tekrar yemek yiyebilmek için kaz tüyüyle kendilerini kustururlardı. Şehirde çok sayıda genelev vardı, bu yüzden çoğu zaman kendilerini cinsel olarak tatmin edebiliyorlardı.

Sporcu ve Hasta Bebeğin Hikayesi

Hazcılıkla ilgili bir başka örneği de bu konuyla ilgili bir hikâyede görmek mümkündür. Hikayeye göre ünlü bir sporcu arabasına binmek üzereyken bir kadın yanına yaklaşır. Çocuğunun aç ve hasta olduğunu söyleyerek para istiyor. Sporcu hemen çek defterini çıkarır ve kadına yüklü miktarda para verir. Ertesi gün sporcu arkadaşıyla konuşurken arkadaşı olayı duyduğunu ve kadının dolandırıcı olduğunu söyler. Sporcu, arkadaşına aç ve hasta bir bebek olmadığı için ne kadar mutlu olduğunu anlatıyor.

Dorian Gray'in bir resmi

Son örnek olarak İngiliz yazar Oscar Wilde'ın yazdığı Dorian Gray'in Portresi'nden bahsedebiliriz. Kitap, hedonizme çok iyi bir bakış açısı kazandırmasının yanı sıra farklı bakış açıları da sunması açısından çok değerli. Birçok kişi için kitabın en ilgi çekici karakteri Lord Henry'dir ve kendisi bir hedonisttir. Dorian'la yaptığı sohbetlerde hazcılıkla ilgili öğretilerin yansımaları açıkça görülmektedir. Kitapta Lord Henry'nin yaptıklarından hoşlanmayan Basil karakteri yer alıyor.

Hedonizmin Temsilcileri Kimlerdir?

Hedonist FilozoflarHedonizm felsefesinin kurucusu, Sokrates'in öğrencisi olan ve kendi Cyrene Okulunu kuran Aristippus'tur. Ona göre her davranış mutlu olma arzusundan kaynaklanır. Sahip olduğumuz bilgiler ancak sahip olduğumuz duygularla deneyimleyebildiğimiz kadardır. Bu nedenle bize duygularımızın getirdiği zevke odaklanmayı ve acıdan kaçınmayı öğretti. Epikuros ise Aristippos'tan sonra hedonizmi sürdüren bir filozoftur. Ancak Aristippos'un aksine o, bedensel zevklerden değil, manevi zevklerden bahseder. Epikuros'a göre en büyük zevk ruhun dinginliğidir. Fiziksel zevklerin peşinde koşarak gönül rahatlığı elde edilemez. Bu nedenle hazzın niteliğine önem vermiş ve şiddetli hazlardan kaçınmıştır. Aristippos ve Epikuros'tan sonra John Locke, David Hume, Thomas Hobbes, Jeremy Bentham, Henry Sidgwick ve JS Mill gibi ünlü filozofların tarih sahnesinde hedonizmi savunduklarını görebiliriz. Bahsettiğimiz filozoflar genel olarak arzu edilen tek şeyin mutluluk olduğunu iddia etseler de mutluluk ve haz kavramları üzerinde sürekli tartışmışlardır. Birçoğu mutluluğun zevklerden farklı olduğunu savundu. Rönesans döneminde filozofların da gündeminde olan hedonizm, kavramdaki haz duygusunun Tanrı ile ilgili olduğunu iddia etmiş ve bunu Tanrı'nın insanların mutlu olmasını istemesine bağlamıştır. Desiderius Erasmus bu fikrin önemli savunucularından biridir. İngiliz filozof Thomas Moore da tıpkı Erasmus gibi dini temellere dayalı hedonizmi savunmuş ve Ütopya adlı kitabında buna değinmiştir.

Çözüm

Bütün bunlardan sonra geniş bir perspektiften bakıldığında hazların iyi, acıların kötü olarak tanımlandığı noktada ahlaki sorunların ortaya çıktığı görülmektedir. Filozofların hedonizmi eleştirmesinin nedeni budur. Hazcılığın içeriği itibariyle insanları bencilliğe itmesi, insanların sosyal sorumluluklarını yerine getirememesine neden olmaktadır. Çünkü bu insanlar kendi zevklerini bulmak ve toplumdaki diğer insanları arkalarına almak için kişisel bir arayışa girerler. Bu durum hedonizmin toplumlar için ahlaki bir rehber olmasını zorlaştırmaktadır. Psikologlar da mutluluğu yalnızca zevklerle bulmaya çalışmanın sonuçta boşluk ve anlamsızlık hissine yol açtığını belirtiyor.