Doğadaki Tüm Maddeler Saf Madde Midir?

Günlük hayatta kullandığımız ve amaçları birbirinden farklı pek çok nesne bulunmaktadır. Bazı durumlarda bunların sadece bir kombinasyon mu olduğunu, yoksa doğrudan saf haliyle mi kullandığımızı sorguluyoruz. Bu durumu doğaya uyarlayalım. O zaman aklımıza gelen ilk sorulardan biri şuydu: Doğadaki tüm maddeler saf madde midir? Bu sorunun cevabına ulaşabilmek için öncelikle maddenin ve saf maddenin ne olduğunu öğrenmek gerekir. Bu sorulara cevap verelim, sonra asıl sorumuza döneceğiz.

Saf Madde Nedir?

Maddeler genel olarak saf ve saf olmayan olarak ikiye ayrılır. Eğitim ve öğretimde kimya derslerinde de görebileceğimiz saf madde kavramı aslında yapısında başka bir maddenin bulunmadığı anlamına gelmektedir. Örneğin gümüşün saf hali, işlenmemiş ve yapısına herhangi bir ek madde eklenmemiş olanıdır. Demir-gümüş karışımının endüstriyel malzeme olarak kullanılması gibi maddi bir karışımdan bahsedecek olursak, bu kavram artık saf maddeler sınıfında değil, karışık maddeler sınıfında yer almaktadır. Saf maddeler doğada tek bir maddeden oluştuğu için ayırım yapılamaz. Bunu görsel olarak anlamak ne yazık ki çok zor. Kimya biliminin özel araçlarıyla anlaşılabileceğini biliyoruz. Ancak bilinenlere rağmen bazı maddelerin saf mı yoksa karışım mı olduğunu tam olarak anlamak hala son derece zordur.

Saf Maddelerin Özellikleri

Maddeler genel olarak saf ve saf olmayan olarak ikiye ayrılır. Hacmi ve kütlesi olan her şey madde sayılır. Saf maddeler olarak da bilinen saf maddeler, aynı tür içeriğe sahip, aynı tür parçacık formuna sahip maddelerdir. Bu tür maddeler kendi aralarında aynı özelliklere sahiptirler: Saf maddeler birbirleriyle aynı yapıya ve parçacık boyutuna sahiptirler. Bu nedenle saf maddede yabancı madde bulunamaz. Tüm saf maddeler homojen bir yapıya sahiptir. Saf maddelerin belirli bir kaynama ve erime noktası vardır. Tüm saf maddelerin özgül kütleleri sabit bir yapıya sahiptir. Saf maddeler de ikiye ayrılır:

elementler

Elementleri tanımlayan ve keşfeden ilk kişi olarak kabul edilen Robert Boyle, aynı yapı ve tanecik yapısına sahip olan ve kendisinden başka daha basit maddelere dönüşemeyen tüm saf maddeleri element olarak tanımlamaktadır. Bu maddelerin hepsi aynı atomlara sahiptir. Toplamda 118 element vardır ve bunların 94'ü doğada bulunmaktadır. Özelliklerini sıralayacak olursak: Elementlere saf maddeler denir. Elementler tek tip atom içerir. Her elementin kendi sembolü vardır. Her elementin bir yoğunluğu, erime ve kaynama noktası vardır. Homojen bir yapıya sahiptirler.

Bileşikler

Bileşikler karışımlarla karıştırılmamalıdır. Karışımlar iki farklı maddeden oluşur. Ancak bileşikler birden fazla ve farklı elementlerin bir araya gelmesiyle oluşan saf maddelerdir. Ayrıca aynı elementler gibi farklı özelliklere sahiptirler. Bu özellikleri sıralamak gerekirse; Bileşikler hem saf maddede hem de homojen yapıda bulunabilir. Her bileşik formüllerle gösterilir. Her bileşiğin bir erime ve kaynama derecesi vardır. Bileşikler ancak kimyasal yollarla elementlerine ayrılabilir. Kimyasal reaksiyonun bir sonucu olarak oluşurlar. Bileşiklerin yapısında en az 2 katman bulunur. Farklı unsurların bir araya getirilmesiyle oluşturulabilir. Bileşikler hem iyonik hem de moleküler yapıda bulunabilir.

Karışık Maddeler Nelerdir?

Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere iki farklı şekilde incelenir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi yapısında birden fazla madde bulunduran ve doğal ya da yapay olarak bir araya gelen maddelere karışım denir. Karışık maddeler, saf maddelerden farklı olarak hiçbir özelliğini kaybetmez ve ayrılmaz değildir. Ayırma için kullanılan çeşitli yöntemler vardır. Karışımlar iki farklı tipte incelenir:

Homojen karışım

İki maddenin birbiri içerisinde tamamen karışmasıyla oluşan karışımlara homojen karışımlar denir. Örnek olarak tuzlu su ve şekerli su en yaygın olarak kullanılır. Aynı zamanda havada birbiriyle tamamen karışan iki madde de homojen karışıma örnek olabilir. Homojen karışımlar çıplak gözle görülmesi zor olan karışımlardır. Dolayısıyla özel aletlerle tespit edilen ve kimya bilimi içerisinde doğrudan gözlemlenmesi gereken maddelerdir. Homojen karışımlar hakkında daha detaylı bilgi almak için bkz. Homojen Nedir? Homojen karışımlara örnekler nelerdir? Makalemize göz atın.

Heterojen karışım

Homojen karışımın tersi olan heterojen karışım, birbiriyle temas halinde olan ancak tam olarak karışmayan maddeler için kullanılır. En büyük örnek zeytinyağlı sudur. Zeytinyağı ve su karıştırıldığında yağ suyun üstünde kalır. Hala birbirleriyle temas halindedirler ancak hiçbir zaman tam olarak karışamazlar. Ayrıca örnek vermek gerekirse; Kum ve su, şeker ve tuz gibi heterojen karışımlar, atıştırmalıklar ve salata çeşitleri bulunmaktadır.

Doğada Bulunan Tüm Maddeler Saf Madde midir?

“Doğadaki tüm maddeler saf madde midir?” Sorunun cevabı hayır. Bu bilgiler ışığında tabi ki doğada bulunan ve bulunacak maddelerin saf madde olduğu kesin değildir. İncelenen ve mevcut olan maddenin özelliklerine bakarak bu soruyu cevaplamak çok daha yararlı olacaktır. Karışım maddeler grubunda yer almıyorsa ve gerekli koşullar sağlanıyorsa maddenin saf madde olduğunu söyleyebiliriz. Ancak aksi yönde bir kanıt varsa, odağımızı saf maddelerden karışık maddeler sınıfına çevirmeliyiz. Bunu gerekli araç ve gereçlerle detaylı bir şekilde inceledikten sonra sonuca varmak çok daha doğru bir karar olacaktır. İlk başta sorduğumuz sorunun cevabına gelince; hayır, doğada bulunan her madde saf madde değildir.