İnsan, bir yaratık olarak inanmaya ihtiyaç duyan bir varlıktır. Her insanın bir ruhu vardır. İnsan, beden ve ruh yapısıyla bir bütün oluşturur. Ruh yapısının en önemli özelliği ve ihtiyacı bir varlığa inanmaktır. Bu nedenle dini inanç bireyin hayatında önemli bir yere sahiptir. Bu inanç her toplumda veya kişide farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Tanrının varlığını savunan inançların başında gelen teizm burada da karşımıza çıkmaktadır. Peki Teizm nedir? Teizm ve Deizm arasındaki fark nedir? Teizmin felsefesini ve özelliklerini incelerken bu soruların yanıtlarını arayacağız.
Teizm Neyi Savunur?
Teizm, evreni bir veya daha fazla tanrının yarattığını iddia eden bir anlayıştır. Teizm, Yunanca tanrı anlamına gelen “theos” sözcüğünden türemiştir. Bu ifadeyi ilk kullanan İngiliz din adamı Ralph Cudworth oldu. Teizm olarak da bilinen Teizm, evreni yaratan bir tanrının veya birden fazla tanrının olduğuna inanır. Teizm inancında Tanrının insanlara din gönderebileceği savunulmaktadır. Teizm inancına göre Tanrı, dünya ve insanlarla sürekli bir ilişki içerisindedir. Dolayısıyla Tanrı, insanların yaşadığı Dünya'yı etkileyebilir. Allah, insanları doğru yola iletmek için peygamberler aracılığıyla dinleri göndermektedir.
Teizmin Özellikleri
Teizm Tanrı temelli bir anlayıştır. Teizm, Tanrı'yı her şeyin temeli ve ilk nedeni olarak görür. Evrenin kuruluşundan ve yönetiminden sorumlu olan Allah'tır. Teizm felsefesinde Tanrı'nın varlığını kanıtlamak için bazı teoriler ortaya atılmıştır. Batılı teizm felsefesine göre bu teoriler (Tanrı'nın sıfatları) şunlardır: Ontolojik teoriye göre Tanrı mükemmeldir. Teori, Tanrı'nın varlığını mükemmel, kusursuz ve mükemmel olmakla açıklamaktadır. Varlığın ortaya çıkışı teorisine göre yaratıcı Allah'tır. Var olan her şeyin kendisini yaratan bir varlığa ihtiyacı vardır. Evren zaman süreci içinde sonradan var olduğu için evreni yaratan Allah'tır. Yaratıcı olan Allah'ın kudreti sonsuzdur. Allah'ın kudreti sınırsızdır ve her şeye yeter. Aquaina ve bazı filozoflar Tanrı'nın gücünün bazı sınırları olduğunu belirtse de Descartes Tanrı'nın gücünün tamamen sınırsız olduğunu söylemiştir. Tanrı her şeyi bilir. Allah mutlak bilgiye sahiptir. Tanrı fiziksel zamandan ve mekandan bağımsızdır. Tanrı evreni aşan bir güçtür. Tanrı tarif edilemez. Tanrı tüm duygulardan bağımsızdır. Tüm bu teorileri göz önünde bulundurursak, Tanrı'nın varlığına ulaşmanın yolunun esasen dini tecrübeden geçtiğini söyleyebiliriz.
Kime Denir'e ne dersin?
Teizmin Temsilcileri Yaşadığımız evrendeki her şeyin sonsuz bir güç tarafından belirli bir amaç için yaratıldığına inanan kişilere teist denir. Teistler evrenin Tanrı'nın iradesiyle yaratıldığını savunurlar. Tanrının veya tanrıların gönderdiği dinlere inanırlar. Teist filozof ve düşünürlerden bazıları şunlardır: Aristoteles (MÖ 384 – MÖ 322) Blaise Pascal (1623- 1662) Kues'li Nikolaus (1401- 1464) Von Schelling (1775- 1854) Alfred Nort Whitehead (1861- 1947) Teistler şunu iddia ediyor: sonsuz olan evren değil, Tanrı'dır. Teizme karşı çıkan görüşler materyalizm, pozitivizm ve atomizmdir.
Teizm ve Deizm Arasındaki Fark Nedir?
Tanrıya bakış açısı teizm ile deizm arasındaki farkın ne olduğu sorusuna cevap verecektir. Basitçe ifade etmek gerekirse teizm, en az bir Tanrının var olduğu inancıdır. Allah, insanları doğru yola yöneltmek için çeşitli şekillerde dinleri göndermektedir. Teizmin, Tanrı'nın varlığı konusunda hemfikir oldukları ancak bazı noktalarda farklılık gösterdikleri alt türleri vardır. Bu alt türler şunlardır:Tektanrıcılık: Tek bir tanrının olduğu inancıdır. Tek tanrılığın kapsamına giren dinler şunlardır: İslam, Hıristiyanlık, Bahailik, Yahudilik, Sihizm ve Ekankar.Politeizm: Tek bir Tanrının değil, birden fazla Tanrının var olduğu inancıdır. Çok tanrılı dinler şunlardır: Eski Mısır Dini, Neopaganizm ve Antik Roma dönemindeki dini inançlar.Teizm Agnostik: En az bir yaratıcıya inanan ancak bunun doğruluğunu savunmayan bir felsefedir.Panteizm ve Panenteizm: Panteizm evrenin Tanrı ile bir ve aynı olduğunu savunur. Panenteizm ise Tanrı ile evrenin bir olduğunu ancak Tanrı'nın evrenden daha üstün olduğunu savunur.Deizm: Evreni ve insanlığı yaratan bir Tanrı'nın varlığına inanır. Ancak Allah'ın evrenin ve insanın işleyişine hiçbir müdahalesinin olmadığını, dinlerin olmadığını savunur. Deizmi teizmden ayıran en önemli özellik hiçbir dini otoriteyi veya vahyi kabul etmemesi ve kural tanımamasıdır. Deizm, dini inancın insan aklına ve bilime dayalı gözlemlere dayanması gerektiğini savunur. Deizm, Tanrı inancını da içerdiği için teistik dinler kategorisine girmektedir. Ancak klasik deist filozofların müdahaleci teistik dinlere yönelik eleştirileri nedeniyle bu durum değişebilir. Bazen deizm, teizm kategorisinde değerlendirilmez.
Bir yanıt bırakın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.