Liberalizm Nedir? Liberalizm ile Yönetilen Ülkeler Hangileridir?

Kökeni 17. yüzyıla kadar uzanan, felsefi bir bakış açısı ve siyasal yönetim tarzı olarak ortaya çıkan liberalizm, özgürlüğü esas alan bir sistemdir. Temsilcileri liberal olarak adlandırılan siyasal düşünce sistemine göre bireylerin özgürlüğü, toplulukları oluşturan diğer tüm unsurların üzerinde bir yere sahiptir. İnanç ve düşünce özgürlüğünü merkeze alan liberalizm laik bir devlet anlayışına sahiptir. Peki liberalizm tam olarak nedir?

Liberalizm Tanımı

En basit ifadeyle özgürlük, “Liberalizm nedir?” sorusunun cevabı olacaktır. Sorunun cevabını verebilmek için öncelikle kelimenin kökenine gitmek faydalı olacaktır. Liberalizmin türetildiği Latince “liber” kelimesi “özgür” anlamına gelir. Bu durumda “liberalizm” kelimesinin tam karşılığı “özgürlük” anlamına gelmektedir. Tarih boyunca liberalizm, onlarca farklı düşünürün ortaya koyduğu fikirler sonucunda gelişen birçok çeşide bölünmüş, uygulama alanlarında farklılaşmaya ve gelişmeye devam etmiştir. Birincisi, özgürlüğü merkeze alan klasik liberalizm gelişirken; Daha sonra özgürlükleri sosyal adalet anlayışıyla dengelemeye çalışan sosyal liberalizm görüşü ortaya çıktı. Sosyal liberalizme göre bireylerin aşırı özgürlükleri sosyal adaleti bozacak kadar ileri gidebilmektedir. Modern liberalizmin gelişimine teorik anlamda büyük katkı sağlayan bu görüşü kurgusal anlamda destekleyen dönemin edebiyatçıları da bulunmaktadır. Bu yazarlardan biri olan Charles Dickens, Oliver Twist ve A Tale of Two Cities adlı kitaplarıyla toplumsal alandaki adaletsizliği vurgulamıştır.

Liberalizmin temsilcileri

Liberalizmin temsilcileri filozoflardır. Liberalizm, birbirinden çok farklı bakış açılarına sahip birçok teorisyen tarafından farklı yorumlarla ele alınmış ve gelişimi bu düşünürler tarafından desteklenmiştir. Bu görüş etrafında toplanan düşünürler genel olarak çoğulcu demokrasiyi savunan ve toplumlarda bireyler arasında fırsat eşitliğini ön planda tutan bir tutumu benimsemişlerdir. Başlangıçta daha çok felsefi bir teori olarak ortaya çıkan liberalizm, zamanla siyasal bir görüş olarak benimsenmiş ve daha sonra bir doktrin olarak baskın rol oynamıştır. Liberalizmin görüşünün güçlü bir şekilde savunduğu gibi; Serbest piyasa ekonomisi toplumun sıkı bir şekilde uygulaması gereken bir süreç olmakla birlikte bireysel özgürlükleri de desteklemelidir. Tamamen ilerici bir toplumsal yapıyı hedefleyen bu tezin savunucuları, kendi dönemlerinde yaşanan sorunların analizine göre en doğru analizleri yapmış ve önerilerini sunmuşlardır. Liberalizmi savunan ve doktrine katkıda bulunan en önemli teorik düşünürleri şu şekilde sıralayabiliriz: Jean Jacques Rousseau, John Locke, Niccola Machiavelli, Adam Smith, Jose Ortega J. Gasset, Emanuel Joseph Sieyes, Erasmus

Liberalizmin Özellikleri

Jean Jacques RousseauLiberalizm temel olarak toplumsal özgürlüklerin savunulduğu bir sistem olarak öne çıkıyor. İnanç özgürlüğü, basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü gibi demokratik haklar bu görüşte önemli bir yere sahiptir. Sistemin veya teorinin kapitalizmden farklılaştığı en önemli nokta, kapitalizmin yalnızca ekonomik bir sistem olarak ön plana çıkmasıdır. Liberalizm özellikle toplumsal ve siyasal ilkeleriyle fark yaratmaktadır. Kapitalist düşünceye göre bazı ülkelerin sömürge olarak görülmesi doğal iken liberalizmde ülkelerin tamamen bağımsız olması esastır. Liberalizmin temel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz: Ülkeler arasında tam bağımsızlık ve özgürlük, ülke sınırlarına saygı, ifade özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, basın özgürlüğü, inanç özgürlüğü, fırsat eşitliği, Sosyal adalet.

Liberalizmin Ortaya Çıkışı

Ülkelerin demokratik yönetimi benimsemesi liberalizm fikrini güçlendirdi. Liberalizm, feodalizmin yıkılması ve kilisenin gücünü kaybetmesiyle ortaya çıktı. Krallıkların yıkılmasından sonra monarşiye dayalı yönetimlerin yerini çoğulcu demokratik yönetimler aldı. Bu doğrultuda gelişen yeni siyasi topluluklar halkın özyönetim sistemlerine odaklandı. İfade ve düşünce özgürlüğü, demokratik yönetim süreçlerine dahil olan ülkelerde çeşitli olanakların kapısını açmıştır. Herkesin düşüncesini açıklama özgürlüğüne sahip olduğu ortamlarda ülkelerin ekonomide ve diğer alanlarda önemli ölçüde liberalizmin etkisi altına girdiği görülmektedir. Bu doğrultuda liberalizm bireyciliği ön plana çıkarmıştır.

Liberalizmin Tarihsel Gelişimi

Sanayi Devrimi'nin liberalizmin gelişinde etkisi oldu. Liberalizmin ortaya çıkışının ardından 18. yüzyılın başında ekonomik liberalizm, neo-liberalizm, felsefi bireycilik gibi kavramlar ortaya çıktı. Sanayi Devrimi sonrasında güç kazanan ekonomik liberalizm, sınırsız özgürlük sunan bir fikir olarak öne çıktı. Liberalizmin tarihi boyunca gelişen siyasal tutumlar hem ülkeye hem de döneme göre farklılık gösterebilmektedir. Özellikle 20. yüzyılın ortalarından sonra işletmeler ekonomik olarak büyümüş ve uluslararası pazarlama alanlarına açılmıştır. Neo-liberalizmin yaygınlaşmasıyla birlikte devletler müdahaleci bir yaklaşım sergilemeye başladı. Bunun karşısında serbest piyasa daha da netleşti. Liberalizm, 1632-1704 yılları arasında yaşayan düşünür John Locke tarafından kurulmuştur. Locke'a göre yeryüzünde yaşayan her birey özgür doğmuştur. Düşünür, toplumsal hiyerarşiyi devletin devamlılığı açısından değerli bulur ve benimser. John Locke'a en yakın fikirleri savunan düşünürler Adam Smith, Milton Friedman, Thomas Malthus ve Jean-Baptiste Say gibi isimlerdir.

Dünyada Liberalizmle Yönetilen Ülkeler

Liberal fikirli ülkeler21. 19. yüzyıl demokratik siyasetin ve liberalizmin uygulanmasında sorunların ortaya çıktığı bir dönem olmasına rağmen teorinin vaat ettiği uygulamaların birçoğu bazı ülkelerde hayata geçirilmiştir. Genel olarak cehalet, ayrımcılık, yoksulluk ve hastalık gibi faktörler liberalizmin sağladığı özgürlüğe engel teşkil etmektedir. Bu duruma en yakın örnek, mevcut Kovid 19 salgını ya da ekonomik krizlerin satın alma gücünde yarattığı düşüşte görülebilir. Bugün çok az ülke gerçek liberalizmle yönetiliyor. Ülkelerin yönetim açısından liberalizme yakınlığı 2006 yılında yayınlanan bir sıralamayla değerlendirilebilir. Sıralamada dikkate alınan faktörler genel olarak bireysel özgürlük, ekonomik özgürlük ve vergilendirme gibi kriterlerdir. Bu sıralamaya göre liberalizmi en doğru uygulayan ülkelerden on tanesini şu şekilde sıralayabiliriz: Yeni Zelanda, İsviçre, Kanada, Avustralya, Norveç, İsveç, Lüksemburg, Finlandiya, Hollanda ve İrlanda.